प्रथम सेवना नंतर जी मेंदूच्या संगणकात ' मजा आया ' अशी फाईल तयार झाली ती अधून मधून जेव्हा जेव्हा ..व्यक्तीची मानसिक अवस्था ..कंटाळा आलाय ..बोअर झालोय .. खूप ताण जाणवतोय .. काहीतरी कटकटी होत आहेत .. अवस्थता वाढलीय अशी होते तेव्हा पुन्हा एकदा तो मजा घे अशी आठवण करून देत राहते ..व संधी मिळेल तसे पुन्हा त्या व्यसनाचे सेवन केले जाते ..व मेंदूतील ही फाईल अधिक शक्तिमान होत जाते ....वर सांगितल्यानुसार जे लोक मानसिक दृष्ट्या अधिक मनस्वी ..संवेदनशील .. हळवे ..किवा हट्टी ..जिद्दी ..स्वतच्या मनात येईल त्याप्रमाणे जीवन व्यतीत करायला मिळाले पाहिजे अश्या मनोवृत्तीचे असतात ते किवा निराशावादी मनोवृत्तीचे .. वैफल्यग्रस्त ..बंडखोर स्वभावाचे असतात ..व्यक्तिगत जीवनात कसल्यातरी कारणाने नाराज असतात अस असे लोक पुन्हा पुन्हा तो आनंद घेण्याची शक्यता वाढते ..त्या नुसार ते तसे करत राहतात ..पुढे त्या उसन्या आनंदाचा मनावर इतका पगडा बसतो की त्यापुढे जीवनातील इतर आनंद तुच्छ वाटू लागतात ..
मग वारंवार सेवन करण्याचे प्रमाण वाढत जाते .. व पूर्णतः मानसिक गुलामीची अवस्था येते ..म्हणजे व्यसन केल्याशिवाय करमत नाही ..मन सारखे व्यसनी मित्रांकडे ओढ घेते .. व्यसन केल्यानंतरची ती अवस्था आठवत राहते व वर्तमान जीवन निरस वाटू लागते ..झोप ..जेवण ..लैंगिक सुख .. मनोरंजन .. या साऱ्या कल्पना त्या व्यसनाशी निगडीत होतात ..व्यसन केल्याशिवाय आत्मविश्वास जाणवत नाही .. मग कॉलेज ..ऑफिस .. घर .. या सगळ्या ठिकाणच्या छोट्या मोठ्या तक्रारींसाठी व्यसन हा उपाय अनुसरला जातो .. सतत त्या धुंदीत रहावेसे वाटू लागते .व्यसनाला विरोध करणाऱ्या व्यक्ती शत्रू आहेत ..उगाचच आपल्या आनंदाच्या आड येत आहेत ..असा समज निर्माण होत जातो ..त्याच वेळी मनाचा अंहकार स्वतः व्यसनी झाल्याचे कबूल करण्यास तयार होत नाही .. आपण पाहिजे तेव्हा व्यसन सोडू शकतो .. व्यसन सोडणे काही फार मोठी गोष्ट नाही .. आसपासची परिस्थिती .. वातावरण .. वगैरे माझ्या अनकूल झाल्यास मी केव्हाही व्यसन सोडू शकीन असा खोटा आत्मविश्वास वाटतो . मात्र हे एक सार्वत्रिक सत्य आहे ..की आसपासची परिस्थिती .. वातावरण ..लोकांचे वर्तन .. जीवनातील सर्व घटना या कधीच कोणाच्याही मनासारख्या असू शकत नाही ...लोक त्यातल्या त्यात आहे त्या परिस्थितीत जगण्याचा प्रयत्न करत ..अनेक ठिकाणी स्वतच्या इच्छांना मुरड घालून जगतात . वेळ पडेल तशी ' अँडजेस्टमेंट ' करत .. ..स्वतः मध्ये बदल करीत ..संघर्ष ..तणाव .. अपयश झेलत .. जीवनावर श्रद्धा ठेवून जगतात ..एकदा व्यसनाची मानसिक गुलामी आली की व्यसनी व्यक्ती मात्र अशी जीवनाशी ' अँडजेस्टमेंट ' करत जगणे म्हणजे बुळेपणा मानतो ..
स्वतच्या मर्जी नुसार जगायला मिळावे या अट्टाहासामुळे पुन्हा पुन्हा व्यसन करत जातो ..त्यातच घरात इतर कोणी थोड्या प्रमाणात देखील व्यसन करणारे असेल तर ...हा देखील इतरांशी स्वतची तुलना करून मी प्यायलास काय बिघडले असे स्वतःला समजावत पीत राहतो ..कोणी उपदेश केल्यास ..विरोध केल्यास .. स्वतच्या अनंत ..अडचणी ..दुखः .. अपयश यांचा पाढा वाचून आपल्या व्यसनाचे समर्थन करत जातो किवा ..खूप रागावतो ..इतरांना दोष देतो .. भांडण करतो .. याच दरम्यान व्यसनाची शारीरिक गुलामी देखील सुरु झालेली असते ..म्हणजे ठराविक वेळेस व्यसन न केल्यास शरीरात वेदना होणे .. अशक्तपणा जाणवणे .. काहीही करण्याची इच्छा नसणे ..हात पायांची थरथर ..उलट्या ..आम्लपित्त वाढणे ..शरीराचा प्रत्येक कण ते व्यसन मागत राहतो .. मन तडफडते ..व्यसनासाठी पैसे मिळवण्यासाठी खोटे बोलणे ..किरकोळ चोऱ्या करणे ..उधारी करणे ..कर्जे घेणे सुरु होते . दारूच्या बाबतीत हे गोष्टींचे प्रमाण इतर मादक पदार्थांच्या तुलनेत कमी असते ..याचे कारण इतर मादक पदार्थांची सेवन करणाऱ्या व्यक्तीला आधीन करून घेण्याची क्षमता म्हणजे ' अँडीक्टीव्ह पॉवर खूप अधिक असते.. मादक द्रव्यांच्या बाबतीत ही गुलामीची अवस्था केवळ चार पाच वेळा सेवन केले तरी येवू शकते ..तर दारूच्या बाबतीत अशी गुलामी येण्यास थोडा अधिक वेळ लागतो ...
एकदा गुलामी सुरु झाली की खालील प्रकारचे नुकसान होत जाते .
१) शारीरिक नुकसान - यकृत ( लिव्हर ), मूत्रपिंड , शरीराच्या सर्व रक्तवाहिन्या , फुफुस्से , त्वचा , डोळे , अश्या सर्व महत्वाच्या भागांवर या व्यसनांचे परिणाम होऊन अकाली मृत्य , कायमचे नपुंसकत्व , क्षयरोग , कावीळ , कॅन्सर असे भयानक आजार होण्याची शक्यता .
२) मानसिक नुकसान - मन अधिक अधिक कमकुवत होऊन आत्मविश्वास नष्ट होणे , आळस वाढणे , चिडचिड होणे ..भावनिक अस्थिरता निर्माण होणे , मेंदूच्या कार्यशैली वर परिणाम होऊन डिप्रेशन , स्किझोफ्रेनिया , आब्सेसिव्ह कम्पल्सिव्ह डीसऑर्डर , वगैरे गंभीर मानसिक आजार होणे .. काही केसेस मध्ये व्यसनी व्यक्ती ठार वेडा झाल्याची देखील उदाहरणे आहेत . .
३) आर्थिक नुकसान - नोकरीवर दांड्या , व्यवसाय डबघाईस येणे ..उधाऱ्या ..कर्जे वाढणे ..कौटुंबिक गरजांकडे दुर्लक्ष .. नोकरी वरून काढून टाकणे .. व्यवसाय बुडणे , घरातील दागिने विकणे .. वगैरे
४ ) कौटुंबिक नुकसान - कुटुंबात भांडणे ..कलह निर्माण होणे ..परस्परविश्वास नष्ट होणे ..कुटुंबातील व्यक्तींना मारहाण ..व्यसनीच्या .कुटुंबातील लहान मुलांचे मानसिक आरोग्य धोक्यात येवून ती बिघडण्याची शक्यता वाढणे ..पती- पत्नीतील बेबनाव , प्रकरण घटस्फोटा पर्यंत जाणे ,
५) सामाजिक नुकसान - समाजात व्यसनी व्यक्तीची पत कमी होणे , नशेत सामाजिक उपद्रव ....भांडणे ..शिवीगाळ वगैरे ..व्यसनी व त्याच्या कुटुंबियांना उपेक्षित करणे ...प्रकरण काहीवेळा पोलीस स्टेशन पर्यंत जाणे...
६ ) अध्यात्मिक नुकसान - खोटे बोलणे ..चोरी करणे ..हिंसा करण्यास प्रवृत्त होणे .नशेच्या भरात एखादा गंभीर गुन्हा घडून तुरुंगवास ..
( बाकी पुढील भागात )
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा